Nhà thơ Tào_Tháo

Khái quát

Tào Tháo không chỉ là nhà chính trị, nhà quân sự mà còn là nhà thơ. Hiện nay còn hơn 20 bài thơ của ông để lại, toàn dùng thể cổ nhạc phủ nhưng có phong cách sáng tạo riêng độc đáo. Là một nhà thơ[77], ông đã nói rõ lý tưởng chính trị của mình trong nhiều tác phẩm.

Ông phản đối "những ông vua làm khổ dân, bắt dân đi phu đóng thuế nặng" (bài Độ quan sơn - Vượt quan sơn); hy vọng có những ông vua hiền sáng suốt (bài Đối tửu - Cùng uống rượu); cảm thông với những nỗi đau của dân chúng thời loạn Đông Hán (bài Cảo lý hành - Bài hành theo điệu Cảo lý) mà nội dung bài cho người đọc thấy một hình ảnh thu nhỏ sinh động của hiện thực với thảm cảnh chiến tranh, chiến trường phơi xương trắng, ruộng đồng hoang vắng. Bài Giới lộ hành (bài hành theo điệu Giới lộ) cũng được truyền tụng ngang với bài Cảo lý hành miêu tả cảnh hoang tàng của Lạc Dương sau khi bị Đổng Trác đốt phá, thể hiện một niềm bi ai.

Thơ của Tào Tháo còn biểu lộ ý chí quật cường và tinh thần tiến thủ tích cực của ông. Bài Quy tuy thọ (Rùa tuy thọ) là tiếng nói lạc quan, tuy biết rõ đời người hữu hạn và kẻ anh hùng nào rồi cũng về với cát bụi. Bài Quan thương hải (ngắm biển xanh) nổi tiếng với việc lồng cảnh vật thiên nhiên để thể hiện ý chí tung hoành của bản thân. Tuy nhiên, không phải bài nào cũng có tinh thần lạc quan. Trong sự nghiệp của mình, tuy nhiều thắng lợi nhưng Tào Tháo cũng gặp không ít thất bại. Ngồi nhìn tuổi tác ngày càng cao mà chí lớn chưa thỏa, ông viết trong tác phẩm nổi tiếng Đoản ca hành (Bài hành theo điệu đoản ca) để lộ nỗi buồn "như sương buổi sớm, ngày qua ngày thấy khổ nhiều hơn" khiến bài thơ mang âm điệu u uất. Bài Thu hồ hành (Bài hành theo điệu Thu hồ) thể hiện tình điệu sầu thảm còn rõ rệt hơn nữa.

Thơ Tào Tháo về căn bản học tập Nhạc phủ đời Hán nhưng cũng thể hiện cá tính sáng tạo của thi nhân rất rõ rệt nên được coi là lão tướng đất U Yên, khí vận trầm hùng[78] Những bài thơ hay nhất của ông sử dụng lời lẽ thuần phác, ít dụng từ hoa mĩ, hình ảnh thơ rõ ràng và giọng thơ bi tráng, hùng hồn, khiến độc giả cảm thấy phấn chấn như được cổ vũ khích lệ. Dù vậy, Tào Tháo cũng có một số bài thơ du tiên, tin vào số mệnh, nội dung và nghệ thuật tương đối ít sức hấp dẫn.

Đánh giá một bài thơ của Tào Tháo, Nguyễn Hiến Lê viết:

“

Tào Tháo dùng binh giỏi mà văn thơ cũng hay. Bài Đoản ca hành (Bài hát ngắn) của ông, lời cực kỳ bi tráng. Từ thời Xuân Thu tới đây, ta mới lại gặp một bài thơ tứ ngôn cảm khái như vậy[79].

”

Theo học giả Dịch Quân Tả, người Trung Quốc, thì:

“

Ông là người có tài cao, hùng khí. Đời ông là một cuộc chiến đấu trường kỳ, nên văn chương của ông cũng từ đó mà ra. Những bài hay nhất như Khổ hàn hành, cũng là tác phẩm viết trong hoàn cảnh chiến đấu[80]. Bài Đoản ca hành, sáng tác ngay trong đêm xảy ra trận Xích Bích.

Có điều đáng chú ý là ông muốn dùng cái hùng tài của mình về mặt chính trị vào văn học, cho nên ông cố gắng sáng tác nhiều bài thơ tứ ngôn. Thế nhưng, văn học phải diễn biến theo thời đại, tức là phải đi vào giai đoạn ngũ ngôn và thất ngôn, Tào Tháo đành chịu thua vậy[81].

”

Tác phẩm tiêu biểu

Xem thêm: Trận Xích Bích#Trận Xích Bích trong văn hóaDanh sách các bài thơ của Tào Tháo
Nguyên vănDịch âmDịch nghĩa
對酒歌Đối tửu caBài hát ngồi trước rượu
度關山Độ quan sanVượt quan san
短歌行其二Đoản ca hành kỳ 2Bài hát ngắn kỳ 2
步出夏門行其一－艷Bộ xuất Hạ Môn hành kỳ 1 - DiễmBài ca đi qua cửa Hạ Môn kỳ 1 - Tự
步出夏門行其二－觀滄海Bộ xuất Hạ Môn hành kỳ 2 - Quan thương hảiBài ca đi qua cửa Hạ Môn kỳ 2 - Ngắm biển khơi
步出夏門行其一－冬十月Bộ xuất Hạ Môn hành kỳ 3 - Đông thập nguyệtBài ca đi qua cửa Hạ Môn kỳ 3 - Tháng mười mùa đông
步出夏門行其一－土不同Bộ xuất Hạ Môn hành kỳ 4 - Thổ bất đồngBài ca đi qua cửa Hạ Môn kỳ 4 - Mỗi nơi mỗi khác
步出夏門行其五－龜雖壽Bộ xuất Hạ Môn hành kỳ 5 - Quy tuy thọBài ca đi qua cửa Hạ Môn kỳ 5 - Rùa tuy thọ
薤露行Giới lộ hànhGiới lộ hành
蒿裏行Hao Lý hànhBài ca Hao Lý
苦寒行Khổ hàn hànhBài ca về nỗi rét buốt
卻東西門行Khước đông tây môn hànhNối tiếp bài hát về cửa đông tây
陌上桑Mạch thượng tangDâu trên ruộng
Trích Khổ hàn hànhBắc thượng Thái Hàng sơnNam tai hà nguy nguyDương trường bang khúc chuyếtXa luân vị chi tồiThụ một hà tiêu sắtBắc phong thanh chính biHùng bi đối ngã tônHổ báo hiệp lộ đềKhê cốc thiểu nhân dânTuyết lạc hà phi phiDiêu canh trường thán tứcViễn hành đa sơ hoài...Dịch thơ: Bài hành tả cảnh lạnh buốtPhía Bắc Thái Hàng sơn,Vòi vọi lên gian nan.Đường ruột dê uốn khúc,Làm bánh xe vỡ tan.Cây cối sao hiu hắt.Gió bắt rít trên ngàn.Gấu ngồi xổm ngó khách;Hổ bên đường gầm vang.Tuyết rơi sao phơi phới,Hang hốc ít nhân dân.Dài cổ nhiều than vãn,Đi xa dạ ngùi ngùi...